عبدالرحیم خلخالی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1321 -1251 ش)، روزنامه‏نگار، مترجم و مصحح. مشروطه‏خواه و همكار سید رضاى شیرازى بود كه در تحریر و نشر روزنامه‏ى روزانه‏ى «مساوات» همكارى داشت. امروز خلخالى بیشتر به خاطر چاپ نسخه مورخ 827 ق «دیوان» حافظ مشهور است. وى در تهران درگذشت. آثار او: «حافظ نامه»؛ «به یكدیگر محبت كنید»؛ «حرص باعث هلاكت است» كه هر دو از تولستوى است و از تركى ترجمه شده؛ «شارل و عبدالرحمان»، اثر جرجى زیدان.[1] عبدالرحیم (سید) نویسنده و دانشمند (ف. 1321 ه.ش./ 1361 ه.ق.). وى از آزادیخواهان و مشروطه طلبان و همكار سید محمدرضا شیرازى در تحریر و نشر روزنامه مساوات (منتسب به حزب دموكرات در تهران) بود. خلخالى دیوان حافظ را از روى نسخه مكتوب به سال 827 ه.ق. تصحیح و منتشر كرده است. در حدود 1290 ه.ق در خلخال متولد شد. در اوایل عمر براى تحصیل به رشت مسافرت نمود و سالیان دراز در آنجا به تحصیل زبان و ادبیات فارسى و عربى و فقه و اصول و فلسفه مشغول بود. بعد براى تكمیل تحصیلات به تهران آمد و تا ابتداى مشروطیت به طور نامنظم به مطالعه و تحصیل اشتغال داشت. در تهران در اثر رفت و آمد در محافل مختلف با گروه‏هاى سیاسى آشنا شد و براى استقرار مشروطیت به تلاش و تكاپو افتاد. پس از صدور فرمان مشروطیت به همراهى سید محمدرضا مساوات روزنامه‏ى معروف و تندرو و هتاك مساوات را دائر كردند و تحقیقاً لبه‏ى تیز حملات این روزنامه متوجه محمدعلى شاه بود و یك بار نیز كار آنها به عدلیه كشید ولى گذشت محمدعلى شاه باعث شد مدیر و سردبیر روزنامه مجازات نشوند. پس از به توپ بستن مجلس و اعلام حكومت نظامى و دستگیرى عده‏اى از مخالفین حكومت، سید عبدالرحیم خلخالى به اتفاق سید محمدرضا مساوات مخفیانه از تهران فرار كردند. مساوات در تبریز به فعالیت خود علیه استبداد ادامه داد ولى خلخالى به قفقاز مسافرت كرد و در آنجا دست به فعالیت زد و مدتى نیز نزد حاج میرزا عبدالرحیم طالبوف بود و از آنجا به عشق‏آباد رفت. در 1327 ه.ق به رشت آمد و فعالیت خود را مجدداً آغاز نمود و با معزالسلطان و یپرم و سپهدار كه از سران فعالیت در گیلان بودند آشنا شد. پس از سقوط محمدعلى شاه و فتح تهران وارد مركز شد و به هر كدام از مخالفین محمدعلى شاه كارى داده شد از جمله خلخالى در وزارت دارائى استخدام گردید و ریاست دیوان محاسبات را به او سپردند ولى به علت عدم اطلاع وضع دیوان محاسبات را آشفته‏تر كرد و ناچار او را تغییر دادند و در خزانه‏دارى سمتى به او سپردند. بعد به ریاست مالیه غار و فشاپویه منصوب شد. در جنگ بین‏الملل اول در زمره رجال و معاریف و آزادى‏طلبان به كرمانشاه رفت و مدتى نیز در اسلامبول و كركوك اقامت گزید تا به تهران بازگشته به شغل خود در وزارت مالیه اشتغال ورزید. در سال 1306 ش داور او را به عدلیه انتقال داد و مدتى مستشار دیوان عالى جزاى عمال دولت بود. وقتى داور به وزارت مالیه رفت، او نیز همراه او به وزارتخانه‏ى مزبور بازگشت و ریاست اداره‏ى بازرسى كل را به او سپردند. خلخالى از ادباء و علاقمندان به ادبیات فارسى بود. به حافظ ارادت خاصى داشت. یكى از نسخه‏هاى قدیمى دیوان حافظ كه گویا سى و پنج سال بعد از وفات حافظ كتابت شده بود، در اختیار آن مرحوم بود. پس از تصحیح آن را انتشار داد. چند ترجمه نیز از نوشته‏هاى تولستوى فیلسوف روسى از او باقى مانده است. وفات او در سال 1321 ش اتفاق افتاد. روى همرفته مردى ادیب، باسواد، آزادى‏خواه و نیك‏نفس بود.